Werkmans Bovenkamer
Hendrik Nicolaas Werkman (1882-1945) is een van de boeiendste Nederlandse kunstenaars van de twintigste eeuw. Al tijdens zijn leven verwierf hij faam met zijn avant-gardistische tijdschrift The Next Call, zijn drukwerk voor de Groninger Kunstkring De Ploeg en uitgeverij De Blauwe Schuit, en met zijn druksels – prenten in een zelf gevonden techniek.
Werkman was echter niet alleen beeldend kunstenaar: van 1908 tot zijn overlijden in 1945 had hij in Groningen een drukkerij. Het bedrijf vormde zelfs de hoofdmoot van zijn doen en laten totdat aan het begin van de jaren twintig zijn financiële omstandigheden veranderen. Pas wanneer hij de drukkerij in 1922 heeft moeten verplaatsen naar een kleiner onderkomen, breekt bij Werkman het kunstenaarschap voluit door. Toch is ook dan het materiaal uit de drukkerij richtinggevend in zijn werk: in honderden druksels en tientallen kleine publicaties, in eigen beheer of in opdracht, treedt zijn drukkerschap steeds naar voren. En al die tijd houdt Werkman zijn bedrijf draaiende.
Na Werkmans dood zorgen zijn opvolgers ervoor dat de nalatenschap uit de drukkerij zo veel mogelijk bijeen blijft. In 2019 slaagt GRID Grafisch Museum Groningen erin dit materiaal, dat het museum al lange tijd in bruikleen had, aan te kopen. Zo blijft een stuk bedrijfsgeschiedenis uit het ‘loden tijdperk’ van de Groningse grafische industrie behouden. Het materieel en het materiaal uit de drukkerij van Werkman – de bokken met houten en loden letters, de handpers, de Heidelberger Drukautomaat en ander toebehoren – hebben echter nog een betekenis: de drukkerij was immers Werkmans atelier. Wat er van zijn werkmateriaal bewaard is gebleven, heeft dus dezelfde waarde als een penseel, palet of ezel. Het geeft ons de kans over zijn schouder mee te kijken terwijl hij aan het werk is – met het componeren van een druksel uit blokken, letters, lijnen en sjablonen; of met het zetten van een tijdschrift, een trouwkaart of een gedicht.